سخنرانی در جلسه ستاد اقتصادی دولت

اهمیت پایه پولی بانک مرکزی / محوریت بانک در اقتصاد کشور/ رشد توام با اشتغال/ افزایش واردات در دوره وفور درآمدهای نفتی/ سود تسهیلات پایین تراز تورم در دوره وفور درآمد‌های نفتی/ بیماری بزرگ پولی در دولت گذشته/ تلاطمات ارزی در دولت گذشته/ بدهی زیاد به بانک‌ها در گذشته/ ضرورت شفافیت بدهی‌های دولت/ انتشار اوراق برای باز پرداخت بدهی‌های دولت/ اهمیت نظارت بانک مرکزی/ پرداخت به موقع سود اوراق و اعتبار آن/ حل مشکلات پیمان کاران و بنگاه‌های وابسته/ لایحه دولت برای رفع مشکلات بانک ها/ ایجاد شرایط تسهیلات بیشتر با سود کمتر/ تسریع انتشار هرچه سریع تر اوراق/ تشکر از دکتر جهانگیری وستاد اقتصادی/

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطیبین الطاهرین و صحبه المنتجبین

فکر می‌کنم ان‌شاءالله امروز آغاز مهمی در تحول نظام بانکی و همچنین صورت مالی دولت خواهد بود و موضوع بدهی‌های دولت نظم و نسقی پیدا می‌کند و از حالت غصه و پیچیدگی به مسیری تبدیل می‌شود که گشایش و تسهیل در امور مالی خواهد شد.
در عین حال بانک مرکزی و پایه پولی ما در چارچوب درستی قرار می‌گیرد و در واقع به صورت قبلی نباشد که بانک‌ها در هر زمانی اراده کنند بتوانند از پول بانک مرکزی و رشد پایه پولی به نفع خودشان استفاده کنند و از طرف دیگر شرایطی پیش بیاید که تسهیلاتی داده شود و برگشتی نداشته باشد.
من فکر می‌کنم در شرایط فعلی اقتصاد ما - چه بخواهیم و چه نخواهیم - بانک محور است و امیدواریم در آینده مقداری سرمایه محور هم بشود و در مراحل بعدی بتوانیم در تعامل با بیرون از منابع بیرونی هم استفاده کنیم یا ان‌شاءالله وضع بودجه ما خوب شود تا از منابع بودجه هم بتوانیم استفاده کنیم، اما فعلاً شرایط ما این‌گونه است و اقتصاد ما اقتصاد بانک محور است. پس بنابراین برای رونق اقتصادی که ضرورت مهم امسال ماست، رونق اقتصادی و شرایطی که بتوانیم تحرک خوبی را در بنگاه‌های اقتصادی ایجاد کنیم هدف اولیه ماست که ان‌شاءالله منجر به اشتغال هم شود؛ یعنی دنبال رشدی برویم که با مسئله اشتغال توأم باشد.
در ده سال گذشته در مجموع شرایط که نگاه می‌کنیم دو دورة خاص داشته‌ایم. یک دوره، دوره وفور درآمدهای نفتی بود و این وفور درآمدهای نفتی به طور طبیعی شرایطی را ایجاد کرده بود که واردات ما زیاد شده بود و در مسئله اشتغال خود به خود با مشکلاتی مواجه بودیم؛ تولید داخلی ما را هم دچار مشکل کرده بود و طرف تا می‌خواست پولی تهیه کند و بنگاهی راه بیندازد آن قدر واردات بود که نمی توانست کاری انجام دهد.
از آن طرف تورم مرتب در حال افزایش بود به دلیل اینکه یک عامل آن حداقل این بود که تسهیلات تحمیلی به بانک‌ها ابلاغ و اعلام می‌شد با سود تسهیلاتی که معمولاً از تورم پایین تر بود؛ تورم بالاتر و سود تسهیلات پایین تر بود. بانک‌ها برای اینکه بتوانند تکالیفشان را انجام بدهند به بانک مرکزی مراجعه می‌کردند و از آنجا پول می‌گرفتند و از طرف دیگر مشکلاتی را که برای پایه پولی و تورم ایجاد می‌کرد. تورم مرتب بالا می‌رفت و گرفتن سود تسهیلات و پس ندادن به صرفه می‌شد که پولی را بگیرد و آن را نکول کند که این نکول هم غیر ارادی بود؛ یعنی طرف می‌گفت شش ماه یا یک سال دیگر به نفع ماست. هر چقدر هم بهره باشد بر مبنای تورم به نفع ماست. پس یک بیماری بزرگی ایجاد کرده بود که از یک طرف پول و تسهیلات بانکی برگشت داده نمی‌شد و از طرف دیگر مرتباً از بانک مرکزی پول گرفته می‌شد که این شرایط پیچیده‌ای درست کرده بود.
دولت چه برنامه‌ریزی‌ای داشت من دقیق مطلع نیستم. حال برنامه داشت، یا نداشت با مشکل دوم مواجه شد که آن مشکل، مشکل تحریم بود که تحریم شرایطی را ایجاد کرد که یک مرتبه فنر نرخ رها شد و ارز با قیمت دو و سه برابر وارد بازار شد و شرایطی ایجاد کرد که آن کسی که بدهکار بود، اگر هم می‌خواست بدهی خود را پرداخت کند با این قیمت ارز دیگر نمی‌توانست. از اینجا به بعد نکول ارادی شروع شد. قبل از آن نکول غیر ارادی بود و بعد از آن نکول ارادی شروع شد؛ معوقات و شرایط ایجاد شده باعث شد بانک‌های ما با مشکل عظیم دیگری مواجه شوند.
این یک طرف داستان بود، داستان مشتری‌های بانک و رابطه بانک‌ها با بانک مرکزی و شرایطی که بانک‌ها داشتند و از طرف دیگر بدهی‌های دولت بود. دولت یا به بانک‌ها یا به پیمانکارها بدهکار بود که اولاً میزان این بدهی‌ها مشخص نبود و الان هم که می‌پرسیم سه چهار نوع عدد در رابطه با بدهی‌ها به ما می‌دهند.
مخصوصاً راجع به این پیمانکارها بدهی‌های مختلفی به ما می‌دهند در مورد بانک‌ها هم که البته خیلی از اعداد و ارقامی که اعلام می‌کنند‌ مورد قبول ما نیست.
پس بحث اول شفافیت است؛ هر بهره‌ای را که خواسته‌اند محاسبه کرده‌اند و همین‌طور که نشسته‌ای بدهی دو سه برابر می‌شود و همین‌طور افزایش می‌یابد. پس بحث اول شفافیت است؛ یعنی مشخص شود که دولت به بانک یا پیمانکار دقیقاً چقدر بدهکار است.
مسئله دوم نحوه بازپرداخت این بدهی‌هاست که دولت بتواند اوراقی را منتشر کند. شما بانکی‌ها می‌گویید اوراق بدهی و ما به اصطلاح می‌گوییم اوراق بهادار؛ اوراق مالی اسلامی خوب است. به هر حال دولت به دنبال این است اوراقی منتشر کند که این اوراق در واقع یکی از پایه‌های نشان دهنده شرایط اقتصادی دولت و جامعه است.
برای انتشار این اوراق و مراقبت از آنها و بقیه کارها سه دستگاه هستند که هر کدام مسئولیت خاص خودشان را دارند؛ بانک مرکزی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت اقتصاد و دارایی. وزارت اقتصاد اوراق را منتشر می‌کند و سازمان مدیریت بهره‌ها را سر وقت می‌دهد و بانک مرکزی بر کار بانک‌ها نظارت می‌کند برای قدرتمند شدن بانک‌ها و اینکه سرمایه بانک‌های خصوصی بالا برود و همچنین نظارت بر مبنای تقسیم بانک‌ها و موسسات مالی‌ای که شرایط مختلف دارند؛ آنهایی که خوش حساب هستند و وضع شان خوب است،= به هر حال از شرایط بازار بین بانکی استفاده می‌کنند‌ و آنهایی هم که وضع شان خوب نیست، بانک مرکزی با شرایط دیگری با آنها مواجه می‌شود.
بنابراین فکر می‌کنم امروز با انتشار این اوراق گام مهمی در دولت جمهوری اسلامی ایران برداشته می‌شود و این اولین بار است که این حرکت را انجام می‌دهیم و این اوراق باید جزو معتبرترین اوراق کشورمان باشد؛ یعنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور باید به گونه‌ای عمل کند که سود این اوراق مثل حقوق کارمند باشد و سر موقع پرداخت شود و هر دولتی که سرکار می‌آید یکی از معیارهای خوش حسابی آن دولت، دقت و شفافیت و نحوه برخورد آن با این اوراق باشد. این اوراق باید به عنوان معتبرترین اوراق در کشور، در بازار مالی حضور پیدا کند و ما کاری کنیم که شرایط بهتری را در اقتصاد به وجود بیاوریم.
با این کار اولاً پیمانکارها از مشکلات نجات پیدا می‌کنند. به هر حال، این اوراق به آنها داده می‌شود و آنها هم بدهی‌ای را که به بانک‌ها دارند از طریق این اوراق پرداخت می‌کنند‌. پس جان تازه‌ای در زمینه بنگاه‌های اقتصادی‌ای که وابسته به این پیمانکارهاست دمیده می‌شود و از سوی دیگر بانک‌ها هم نفسی می‌کشند و این اوراق مالی را به عنوان وثیقه یا بخشی از سپرده قانونی‌ای که می‌خواهند بگذارند در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهند. پس بانک‌ها هم شرایط نویی را پیدا می‌کنند‌ و وضع مالی آنها بهتر می‌شود و از آن طرف هم ان‌شاءالله امیدواریم این لایحه‌ای که به مجلس دادیم تصویب شود و بتوانیم سرمایه بانک‌های دولتی را بالا ببریم. برای سرمایه بانک‌های خصوصی هم بانک مرکزی اقدام می‌کند.
پس ان‌شاءالله بانک‌های ما قدرتمندتر می‌شوند و قدرت تسهیلات دهی بیشتری پیدا می‌کنند‌ و دولت به بدهکار خوش حساب تبدیل می‌شود و اوراق مالی دولت در مسیر رونق اقتصادی قرار می‌گیرد، بانک‌ها تنفسی پیدا می‌کنند‌ و تقویت می‌شوند. در عین حال، روند تورم کاهنده تضمین می‌‌شود و هم شرایط جدید اقتصادی ایجاد شده و ان‌شاءالله بانک‌ها هم می‌توانند تسهیلات بیشتری با سود پایین‌تر و کمتر بدهند؛ یعنی این سود هم به طور منظم باید پایین بیاید. حال یک قدم برداشته شده، بعد هم ممکن است در آینده قدم‌های بعدی برداشته شود تا کسی که می‌خواهد بنگاه تولیدی درست کند اولاً بتواند به یک بانک مراجعه کند و ثانیاً تسهیلاتی که می‌گیرد با سود قابل قبولی باشد و حداقل با نرخ تورمی که در جامعه است تناسب داشته باشد.
بنابراین من فکر می‌کنم امسال یکی از کارهای بسیار مهم ما همین برنامه است و خودم ان‌شاءالله این مسئله را همین طور که دنبال کردیم، از سال گذشته آقای دکتر جهانگیری زحمات زیادی کشیدند و این کار را تا اینجا رساندند، باز هم از ایشان می‌خواهم که این مسئله را پیگیری کنند و خود من هم این مسئله را به صورت منظم دنبال می‌کنم. دستگاه‌های مسئول چه بانک مرکزی و سازمان مدیریت، وزارت اقتصاد به وظایف شان به خوبی در این زمینه عمل بکنند که ما به زودی شاهد تحول بسیار خوبی در نظام اقتصادی کشور باشیم و بتوانیم به زودی اوراق را منتشر کنیم و آثارش را ببینیم.
من در اینجا لازم می‌دانم هم از جناب آقای دکتر جهانگیری و هم از ستاد اقتصادی و هم از همه افرادی که الان در جلسه در خدمتشان هستیم و در این راستا زحمت کشیدند تا این برنامه تنظیم و مشخص شود و امروز ما بتوانیم از این برنامه رونمایی کنیم و کار را شروع کنیم، تشکر کنم.
امیدوارم امروز در تاریخ کشور ما برای تحول در نظام اقتصاد کشور اهمیت داشته باشد؛ ان‌شاءالله.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته