فرصت مشورت درباره نگرانی‌ها و منافع مشترک/استفاده ایران از ظرفیت‌های جنبش در جهت اهداف عالیه آن/ توانمندی غیرمتعهدها در گرو همبستگی اعضا/مذاکره تروئیکای جنبش و اروپا/شعار اجلاس: صلح، حاکمیت و همبستگی برای توسعه/تشکر از همکاری اعضا در دوره ریاست ایران/تهدید همه ابعاد صلح در سر تا سر جهان/نگرانی از تمایلات سلطه طلبی در مناسبات جهانی/پیروی از اصول جنبش، موجب حل مشکلات موجود/سیاست نه شرقی نه غربی ایران منطبق با روح عدم تعهد/فلسفه دفاع ایران از جنبش‌های حق طلبانه/سرشت جهانی آرمان‌های دموکراتیک/فجایع امروز در منطقه نشانه عدم مسئولیت پذیری قدرت‌های بزرگ/ تشکیل ائتلاف نمایشی برای مقابله با تروریسم/سهم قدرت‌های بزرگ در گسترش فقر، خشونت و جنگ/عاقبت بد ایستادگی در مقابل خواسته‌های مشروع ملت‌ها/پیشنهاد ایران علیه خشونت و افراط گرایی/پیشنهاد ایجاد جبهه متحد مبارزه با خشونت ازسوی ایران/عدم غفلت از موضوع فلسطین/تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای تحت الشعاع قرار دادن موضوع فلسطین/حمایت از آرمان فلسطین، از اصول سیاست خارجی ایران/سیاست اعتدال و تعامل سازنده ایران با جهان/حمایت کشورهای عدم متعهد از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران/مقاومت ایران در حقوق هسته‌ای مانع رویه محروم نمودن ملت‌ها از حقوق‌شان/برجام راهبرد جدیدی برای تعامل/گفتگو، بهترین راه حل منازعات جهانی/راه حل سیاسی برای خاتمه بحران کشورهای جنگ زده در منطقه/اقدام علیه تروریست‌ها با کمترین آسیب به غیرنظامیان.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و الصلوة علی رسول الله و آله و صحبه
جناب آقای رئیس جمهور، نیکلاس مادورو،
سران محترم کشورها و نمایندگان دولت‌ها،
عالی‌جنابان،
خانم ها و آقایان،
بسیار خوشوقتم که ما به عنوان رهبران و نمایندگان کشورهای عضو و ناظر جنبش عدم تعهد بار دیگر فرصت یافته‌ایم گرد هم آییم و در مورد نگرانی‌ها و منافع مشترک‌مان مشورت نموده و آخرین تحولات را در سطح دوجانبه، منطقه‌ای و بین المللی بررسی کنیم.
اینک ضمن خوشامدگویی به همه شرکت کنندگان محترم در این نشست مهم با کمال مسرت هفدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد را افتتاح می‌کنم.
رؤسای محترم کشورها و نمایندگان دولت‌ها،
وزرای محترم،
خانم‌ها و آقایان،
در ابتدا مایلم قدردانی دولت جمهوری اسلامی ایران را از ملت و دولت جمهوری بولیواری ونزوئلا به خاطر مهمان‌نوازی صمیمانه نسبت به اینجانب و هیئت همراه در خلال برگزاری هفدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد اعلام نمایم.
در دورۀ چهارساله‌ای که ایران افتخار ریاست جنبش عدم تعهد را داشت، با استفاده از امکانات و توان خود، ظرفیت‌های جنبش را در جهت اهداف عالیه آن و افزایش کارآیی مجموعه نهادهای وابسته به کار گرفت. در این دوره، دفتر هماهنگی، تروئیکای جنبش، گروه‌های کاری آن در سازمان ملل و فراکسیون‌های آن در شورای امنیت و تحکیم صلح، بیش از 450 نشست در نیویورک برگزار کردند. دیگر نهادها و برنامه‌های سازمان ملل در ژنو، وین، لاهه و یونسکو نیز شاهد فعالیت جدی جنبش بوده‌اند. اعلام مواضع روشن غیرمتعهدها درخصوص مسائل مهم جهانی همچون خلع سلاح، اصلاح ساختار سازمان ملل، حفظ صلح و حقوق بشر، محصول این رایزنی‌ها و نشست‌ها بوده است.
همه می‌دانیم که توانمندی غیرمتعهدها در گروِ همبستگی بین اعضا و افزایش کارآیی آن است. از این جهت در این دوره تلاش فراوان برای هم‌افزایی، تحکیم پیوندها و تفاهم درون گروهی صورت گرفته است. همچنین برای گسترش پیام عدم تعهد و تقویت مواضع جنبش، مذاکرات با شمال نیز با قوت پیگیری شده است. چندین دور مذاکره بین تروئیکای جنبش با تروئیکای اتحادیه اروپا نمونه روشنی از این پیگیری‌هاست. مجموعه این تلاش‌ها به تفصیل در گزارش فعالیت‌های رئیس که تقدیم اجلاس شده، انعکاس یافته است.
جمهوری اسلامی ایران مفتخر است که پس از یک دوره چهارساله ریاست بر جنبش عدم تعهد، این مسئولیت خطیر را تحویل دولت دوست ونزوئلا می‌دهد. امیدوارم با اهتمام و تعهد مقامات ونزوئلا در این مسئولیت مهم و با حمایت کلیه کشورهای عضو، دوره موفقیت‌آمیزی را برای فعالیت‌های جنبش عدم تعهد در پیش رو داشته باشیم. بی‌تردید، مصوبات و نتایج این اجلاس مهم که با شعار «صلح، حاکمیت و همبستگی برای توسعه» تشکیل شده است، گام مهم دیگری برای تحقق اهداف والای جنبش عدم تعهد خواهد بود.
در اینجا لازم می‌دانم از همکاری و تعامل مثبت و سازنده کلیه اعضای جنبش عدم تعهد با جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست بر این جنبش تشکر نمایم. قطعاً بدون همکاری و مشارکت فعال کلیه اعضا، به ویژه کشورهایی که مسئولیت‌هایی در سازوکارهای مختلف جنبش عدم تعهد در مقرهای مختلف سازمان ملل متحد بر عهده دارند، کسب دستاوردهای حاضر میسر نبود.
حضار گرامی،
این اجلاس در حالی برگزار می‌شود که صلح در تمامی ابعاد آن در سرتاسر جهان در معرض خطر و تهدید قرار گرفته و نقض حاکمیت ملی کشورهای در حال توسعه، در پوشش‌های مختلف و صور گوناگون، انجام می‌گیرد. اعضای جنبش در مقطع کنونی بیش از هر زمان دیگری نیازمند همبستگی، همگرایی و هماهنگی می‌باشند. واقعیت این است که ما به عنوان مجموعه‌ای که حدود دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهیم، بخش غیرقابل انکاری از راه‌حل‌ها برای چالش‌ها در جهان امروز هستیم.
آنچه در نظام بین‌الملل معاصر می‌گذرد، در چشم‌اندازی واقع‌بینانه، نگران‌کننده است. در مناسبات جهانی امروز، تمایلات هژمونیک و سلطه‌طلبی، واقعیتی غیرقابل انکار است. گرایش به قطب‌بندی‌های نظامی، همچنان در ذهنیت و رفتار برخی از بازیگران غلبه دارد. رقابت‌های تسلیحاتی، راه‌اندازی جنگ‌ها و تشدید منازعات، افزایش خشونت و مداخله در امور داخلی کشورهای درحال توسعه توسط صاحبان قدرت و ثروت، به صورت پیدا و پنهان، بخش‌هایی از مجموعه رفتارهایی است که جز با «منطق سلطه طلبی» نمی‌توان آن را تفسیر کرد.
خانم‌ها، آقایان،
می‌توان گفت که اصول و اهداف اساسی جنبش عدم تعهد به نحوی طراحی و تنظیم شده است که برای تمامی کشورها به عنوان معیارهایی اساسی شناخته شود، تا تمسک به آن، هم تضمین کننده استقلال، تمامیت ارضی و حاکمیت کشورها باشد، و هم ارتقاء دهنده منافع ملی، حسن همجواری و برقرارکننده صلح و امنیت و توسعه پایدار در عرصه جهانی گردد. با پیروی از این اصول می‌توان به بهترین وجه بسیاری از مشکلات، چالش‌های اساسی و بحران‌های جدی موجود را حل‌وفصل کرد.
در جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، ما با شعار اصولی"نه شرقی و نه غربی" در سیاست خارجی، در انطباق کامل با روح عدم تعهد حرکت کرده‌ایم. ما درحرکت از این نقطه عزیمت براین باوریم که تعامل با جهان ممکن است؛ جهانی که باید سیمای انسانی و عادلانه ای را که از همان آغاز در بطن آرمان‌های عدم تعهد وجود داشته است به خود بگیرد؛ و باید خود را منطبق با پویایی تحولات سیاسی روزآمد کند.
ایران برخلاف تصویرسازی بنیادگرایانه‌ای که از سوی بنگاه‌های دروغ‌پرداز و جنگ‌افروز بر آن تحمیل می‌شود، هیچ‌گاه از نقطه‌نظر تقابل امر "ملّی" و امر "جهانی" حرکت نکرده است؛ و دفاع ما از جنبش‌های حق‌طلبانه جهان به هیچ‌وجه به مفهوم تقابل با ارزش‌های مقبول و مشروع انسانی و به معنای مداخله در امور داخلی دیگران نیست. برعکس، نظریه گفتمانیِ ایران علیه سلطه‌گری و جهان آشوبی، به همان اندازه که ریشه در آرمان‌های دینی دارد، از پیشرفت‌های فکری نوین و ادبیات آزادی‌خواهی جهانی و اصول منشور ملل متحد نیز برخوردار است. آرمان‌هایی نظیر استقلال، آزادی، جمهوریت، مردم‌سالاری و حق تعیین دموکراتیک سرنوشت در پای صندوق‌های رأی، به همان اندازه که دینی و ملّی است، سرشتی جهانی دارد.
عالی جنابان،
در سال‌های اخیر، حوادث بسیار ناگواری برای مردم سوریه، یمن، عراق و لیبی درون گردابِ رقابت‌های خودخواهانه و ویرانگر، وجدان میلیاردها نفر از مردم جهان را آزرده کرده، و نشانه‌ای است از عدم مسئولیت‌پذیری قدرت‌های بزرگ در برابر جراحاتی که هر روزه بر پیکر بی‌گناهان می‌نشیند. جهانیان می‌دانند که جمهوری اسلامی ایران، نخستین کشوری بود که نسبت به خطر جهانی تروریسم تکفیری در کشور سوریه هشدار داد. در همان حالی که شماری از کشورهای غیرمسئول در خاورمیانه و غرب، سرگرم تجهیز و آموزش تروریست‌های تکفیری بودند، ما در کنار ملت و دولت عراق و سوریه در برابر یکی از جنایتکار‌ترین گروه‌های تروریستی ایستاده‌ایم. دستان آلوده به خون این گروه‌ها و حامیان مالی و تسلیحاتی آنها، هرگز پاک نخواهد شد.
تنها پس از سرایت حملات خشونت‌بار این گروه‌ها به خارج از سوریه بود که کشورهای حامی تروریسم تکفیری با اکراه، به تشکیل ائتلافی ناکارآمد علیه تروریسم روی آوردند. این همه در حالی است که هنوز جامعه جهانی کمترین موفقیتی را در اعاده حقوق زیرپاگذاشته شده ملت فلسطین و خاتمه دادن به اشغالگری کسب نکرده است. قدرت‌های بزرگ نه تنها کمکی به رفع این آلام نکرده‌اند بلکه سهم بسزایی در استمرار فقر، خشونت، کشتار، جنگ و آوارگی میلیون‌ها نفر در کشورهای در حال توسعه داشته و دارند. تمام این رویدادها، شاهدی است بر اینکه نباید برای کسب امنیت، توسعه و پیشرفت به قدرت‌های بزرگ امید بست. متأسفانه معدودی از کشورهای عضو نیز با زیر پا گذاشتن اصول اولیه این جنبش و حمایت از تروریست‌ها، در برهم زدن آرامش و مداخله در امور داخلی سایر اعضا نقش دارند.
نتیجه این سیاست‌های غلط، چیزی جز نابودی و بدنامی تاریخی برای این کشورها و گروه‌های تروریستی مورد حمایت آنان نبوده است. سنت الهی و تجربه تاریخی، مؤید این واقعیت است که ایستادگی در مقابل خواسته‌های مشروع ملت‌ها، چیزی جز هزینه و بدنامی به همراه ندارد و قدرت‌های مداخله‌کننده و تجاوزگر، نهایتاً راهی جز تسلیم شدن در مقابل خواست مردم نخواهند داشت.
این جانب به نمایندگی از ملت بزرگ ایران، با درک مخاطرات گروه‌های تروریستی و افراطی، در شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پیشنهاد «جهان علیه خشونت و افراط‌گرایی» را مطرح کردم که منجر به تصویب دو قطعنامه اجتماعی در مجمع عمومی سازمان ملل در سال‌های 2013 و 2015 شد. به اعتقاد ما، مقابله با افراط‌گرایی و تروریسم نیازمند همکاری سازنده و صادقانه همه اعضای جامعه بین‌المللی است. بر همین اساس بود که در نشست مجمع عمومی سال گذشته نیز از سوی جمهوری اسلامی ایران، لزوم ایجاد «جبهه متحد مبارزه با افراط‌گرایی و خشونت» مطرح شد. جنبش عدم تعهد ظرفیت بالایی برای پیشبرد این ایده‌ها در چارچوب سازمان ملل متحد دارد.
خانم‌ها و آقایان،
چالش‌های جاری در اقصی نقاط جهان، نباید ما را از موضوع فلسطین و مردم مظلوم آن غافل کند. مردم فلسطین همچنان از حق داشتن سرزمین و حکومتی از آنِ خود، و بازگشت به سرزمین مادری محروم‌اند. ظلمی که امروز بر ملت فلسطین می‌رود خشونت نهادینه‌ای را به نمایش می‌گذارد که تعبیر آپارتاید برای توصیف آن کافی نیست. رژیم صهیونیستی تلاش دارد با طراحی و بهره‌گیری از تحولات جاری در خاورمیانه به ویژه ظهور و گسترش گروه‌های تروریستی و افراطی همانند داعش، جنایات خود علیه ملت مظلوم فلسطین و دیگر ملت‌های منطقه را تحت‌الشعاع قرار دهد. جمهوری اسلامی ایران همواره حمایت از مردم و آرمان‌های فلسطین را براساس اعتقادات دینی و ارزش‌های والای ملی و انسانی، در صدر اصول سیاست خارجی خود قرار داده است. به اعتقاد ما، دفاع از مردم فلسطین به نژاد یا مذهب خاصی محدود نیست، بلکه یک موضوع انسانی است که وظیفه همگان می‌باشد. ما دفاع از فلسطین را تحت تأثیر تحولات زودگذر و حتی برخی سیاست‌های غلط قرار نداده‌ایم و مفتخریم که ملت و دولت ایران همواره و تحت هر شرایطی در کنار مردم مظلوم و مقاوم فلسطین ایستاده است.
حضار گرامی،
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر رویکرد اعتدال و تعامل سازنده و تلاش برای حل و فصل منازعات، اختلافات و سوء تفاهمات از طریق گفتگو و همکاری است. بر همین اساس، علی‌رغم اقدامات خصمانه و فشارهای گسترده سیاسی و اقتصادی علیه کشورِ من، به بهانه موضوع هسته‌ای، جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا بر انجام گفتگوهای سازنده تأکید داشت. گفتگوهای میان ایران و گروه موسوم به 1+5 منجر به «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) گردید. حمایت قاطع کشورهای عدم تعهد از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و همچنین پشتیبانی آنان از این مذاکرات نقش مؤثری در تضمین حقوق مشروع هسته‌ای ایران و کشورهای در حال توسعه و همچنین به نتیجه رسیدن این مذاکرات داشته است.
توافق هسته‌ای ایران و طرف‌های مقابل از زوایای مختلف حائز اهمیت است. مزایا و منافع شناسایی و تحققِ حقوق هسته‌ای، محدود به کشور ایران نیست، بلکه مقاومت ملت ایران در قبال این فشارها باعث جلوگیری از ایجاد یک رویه خطرناک در عرصه بین‌المللی برای محروم نمودن ملت‌های دیگر از حقوق اساسی و مشروع آنها در عرصه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای گردید. علاوه بر این، نتیجه سازنده این مذاکرات مؤید این واقعیت است که تنها از طریق گفتگو و راه‌کارهای صلح‌آمیز و اتخاذ یک رویکرد برد – برد می‌توان به بحران‌های پیچیده و طولانی پایان داد.
در واقع، برجام فقط یک توافق سیاسی نیست، بلکه در این دنیای پرتنش که استفاده از سلاح و خشونت به تفکر رایج تبدیل شده است، برجام یک راهبرد و رویکرد جدید برای تعامل مثبت و سازنده به منظور حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران‌ها و چالش‌هاست، و می‌تواند سرآغازی برای همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه کشورها برای پیشبرد صلح و توسعه در جهان باشد.
جمهوری اسلامی ایران گفتگو و مذاکره را بهترین راه حل منازعات جهانی و منطقه‌ای می‌داند و خود در این زمینه پیش قدم بوده است. ما در سطح منطقه‌ای نیز، از هرگونه ابتکار عمل که مبتنی بر گفتگو و مذاکره باشد برای پایان بخشیدن به اختلافات موجود استقبال می‌کنیم. مشکلات منطقه خاورمیانه به گونه‌ای است که هیچ کشوری به تنهایی قادر به ایجاد ثبات و امنیت پایدار در آن نیست. دستیابی به امنیت و توسعه منطقه‌ای فقط از طریق همکاری و مشارکت جمعی همسایگان میسر است.
ما از راه‌حل سیاسی برای خاتمه بخشیدن به بحران در کشورهای جنگ‌زده منطقه استقبال می‌کنیم. گفتگوهای ملی باید با مشارکت گروه‌های ذی‌نفع و دارای مشروعیت و بدون دخالت قدرت‌های بیرونی، انجام شده و در نهایت، صندوق رأی تعیین‌کننده سرنوشت این کشورها باشد. همه دولت‌ها در منطقه باید نسبت به فجایع انسانی و تخریب زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی در سرتاسر منطقه، از یمن گرفته تا عراق و سوریه، حساس باشند و دست از حمایت از تروریست‌ها برای مقاصد سیاسی بردارند. هرگونه اقدام علیه تروریست‌ها نیز باید به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب را برای مردم بی‌گناه و غیرنظامیان به همراه داشته باشد.
در پایان مجدداً آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای همکاری گسترده و فعال با کلیه اعضای جنبش عدم تعهد به ویژه کشور دوست ونزوئلا به عنوان رئیس دوره‌ای جنبش عدم تعهد، برای پیشبرد اهداف و مصوبات این اجلاس اعلام می‌نمایم.
در اینجا لازم می‌دانم از فرصت استفاده کرده و سپاس خود را از آقای نیکلاس مادورو رئیس جمهور بولیواری ونزوئلا و همکاران ایشان به خاطر میزبانی این نشست و سازماندهی بسیار خوب آن ابراز نمایم. و با کمال مسرت به اجلاس پیشنهاد می‌کنم به اتفاق آقای رئیس جمهور مادورو را به عنوان رئیس این نشست سران انتخاب نماییم؛
جناب آقای نیکلاس مادورو،
سران دولت‌ها،
عالی‌جنابان،
بسیار خوشوقتم از طرف خودم و اعضای جنبش عدم تعهد انتخاب جناب‌عالی را به ریاست این جنبش تبریک بگویم. برای شما آرزوی موفقیت می‌نمایم. اطمینان داشته باشید که از همکاری کامل هیئت ایران در این مسئولیت مهم برخوردار خواهید بود. متشکرم