تاکید اسلام به دنیا در کنار آخرت/ اهمیت کار و تلاش از نظر اسلام/ فعالیت اقتصادی پیامبر اسلام و ائمه/ رکورد تورمی در آغاز کار دولت/ بدهی های هنگفت دولت و مشکلات در روابط خارجی/ اشتغال تقریباً صفر در سال های 85 تا90/ معضل عدم استفاده از نظرات کارشناسان در اقتصاد/ اقتصاد خود درمانی در گذشته/ تصمیم دولت برای مشورت با صاحب نظران در اقتصاد/ ضرورت افزایش راه حل های اقتصادی به نسبت افزایش دانشکده های اقتصاد/ ضرورت تغییر رابطه یارانه اقتصاد به سیاست/ همه پرسی از مردم درباره مسائل مهم از اصول فراموش شده قانون اساسی/ سیاسی بودن اقتصاد کشور/ ضرورت مالیات گرفتن از همه نهادها/ عدم پیشرفت اقتصاد کشور با انحصار و رانت/ ضرورت رقابت و شفافیت در اقتصاد/ حواشی زیاد اقتصاد کشور/ سرمایه اجتماعی ، مهمترین رکن در اقتصاد/ تفاوت کاهش تورم با ارزان شدن اجناس/ همراهی مردم از مسائل مهم در بخش اقتصاد/ کاهش تورم فراتر از قول داده شده به مردم/ رشد اقتصادی امیدوارکننده کشور/ اهمیت استمرار کاهش تورم / ضرورت استمرار رشد و توسعه پایدار/ میز مذاکره ، محل بحث درباره منافع نه آرمان و اصول/ عدم معامله آرمان و اصول در مذاکرات/ دستاوردهای توافق ژنو بدون از بین رفتن آرمان ها/ ضرورت هماهنگی دولت ، مجلس و قوه قضائیه در پیشرفت اقتصاد/ اعتقاد به دولت به محرم بودن مرد در مسائل و مشکلات/ بخش عمده ای از اقتصاد خارج از اختیار دولت/ اهمیت وحدت بیشتر در داخل با توجه به شرایط منطقه و جهان/ ضرورت حضور مردم در صحنه پس از روز انتخابات / مشکل کاهش قیمت نفت/ نقش افزایش صادرات در اقتصاد مقاومتی و تقویت امنیت ملی/ فعالیت سرمایه دار خارجی در کشور موجب تقویت امنیت ملی / مشکل شناسایی دقیق افراد نیازمند و غیرنیازمند یارانه/ نبود معیار دقیق برای حذف یارانه افراد/ نبود سیستم جامع اطلاعاتی برای افراد کشور/ مشکلات بانک ها/ ضرورت ارائه راهکارهایی برای اجرای اصل 44/ امید دولت به صاحب نظران برای ارائه راه حل ساماندهی اقتصاد/ محدودیت منابع دولت/ ضرورت توجه به عدالت در برنامه های اقتصادی/ بیکاری تحصیلکرده ها و زنان/ اقتصاد مقاومتی یعنی تولید و صادرات بیشتر/ اهمیت صادرات غیرنفتی/ اهمیت وفاق نظرات اقتصادی برای حل مسائل کشور
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین و صحبه المنتجبین
قَال اجعلنی على خزان الأرض إنّی حفیظٌ علیم
کنفرانس اقتصاد ایران را در اولین روز هفته وحدت اسلامی و روزی که طبق روایت برادران اهل سنت و برخی از محققین شیعه، امروز که ۱۲ ربیع الاول مصادف با روز ولادت با سعادت آن حضرت است، به فال نیک می‌گیرم.
توجه اسلام به دنیا و آخرت؛ کاروتلاش و معنویت
بی‌تردید در آیین اسلام، به همان نسبت که بر معنویت، اخلاق و آخرت تکیه شده است، بر دنیا، کار و تلاش و پیشرفت نیز توصیه شده است و بیانات بسیاری درباره اهمیت کار، تلاش و کوشش برای زندگی مادی و معیشت روزمره وجود دارد که هم‌وزن جهاد در راه خدا تلقی شده است؛ الکاد علی عیاله کالمجاهده فی سبیل الله.
اسلام آیینی است که به ما می‌گوید: من وجد ماء و ترابا ثم افتقر فابعده الله. از رحمت خدا دور باد آن کسی که زمین و آب دارد و از فقر می‌نالد. این جمله بیان بسیار صریح و روشنی برای کار و تلاش است. می‌دانید در اسلام، عملی مورد امضاء است که عمل صالح باشد. عمل بی‌نقص و عیب، شایسته و کامل و با اتقان می‌شود عمل صالح انبیاء و پیامبران الهی که همه هم فعالیت اقتصادی داشتند، یا دامداری یا کشاورزی یا صنعت و کشتی‌سازی، برای آینده‌نگری و نجات در شرایط خطر آینده.
پس انبیاء و پیامبران همه اهل فعالیت اقتصادی بودند و خود پیامبر اسلام(ص) هم تجارت، زراعت و دامداری کرد. امیرالمؤمنین (ع) و ائمه هدی نیز همه این چنین بودند. پس نمی‌توانیم بگوییم چون دین ما اسلام است، در زمینه مادیت و اقتصاد کم گذاشتیم تا معنویت بالا برود، در اسلام چنین چیزی نداریم. معنویت و مادیت، دنیا و آخرت، کار و تلاش برای رفاه خود، خانواده و مردم یک جامعه در کنار اخلاق، پاکی و تقوا، همه در یک مسیر قرار دارند.
وضعیت بیمار اقتصاد کشور در آغاز کار دولت
دولت یازدهم سال گذشته کار خود را در یک شرایط خاص اقتصادی آغاز کرد که تیتر آن رکود تورمی است که شاید تیتر، گویای وضعیت اقتصاد کشور باشد. اینکه در دو سال پیاپی رشد اقتصادی کشور منفی 8/6 و منفی 9/1 بود، اینکه رقم تورم از مرز ۴۰ درصد عبور کرده بود، اینکه کشور از لحاظ بازار پولی و شرایط ارزی در تلاطمی قرار داشت که پیش‌بینی آینده را دشوار می‌نمود، اینکه دولت دارای بدهی‌های هنگفتی به نظام بانکی، پیمانکاران و شرکت‌های متنوع بود، اینکه دولت در شرایطی بود که از لحاظ روابط و سیاست خارجی، در آنچه می‌خواست بفروشد و آنچه می‌خواست بخرد با مشکلات فراوان توأم بود و ده‌ها و ده‌ها مشکل دیگر که شما می‌دیدید و در زندگی روزمره شما مشاهده می‌شد، در آن شرایط کار آغاز شد.
از طرفی اقتصاد ما در آغاز این دولت و در ماه‌های قبل از آن، به گونه‌ای نبود که اشتغالزا باشد. ما در زمینه اشتغال مشکلات فراوانی داشتیم. اساساً اگر بخواهیم کل اشتغال را در یک بازه زمانی ده ساله از سال ۸۴ تا ۹۳ بررسی کنیم، شاغلین کشور از 6/20 میلیون به 5/21 افزایش یافتند، این نشان می‌دهد که اقتصاد ما اشتغالزا نبوده و باید ببینیم مشکلات آن در سال‌های گذشته چه بوده است. با اینکه در یک دورانی در دهه ۸۰ مخصوصاً در نیمه دوم این دهه، وضع درآمد ارزی ما بسیار خوب بوده است، اما در عین حال بین سال‌های ۸۵ تا ۹۰ اشتغال خالص ما تقریباً صفر است. این نشان می‌دهد، تنها با درآمد ارزی و فروش نفت هم مشکلات اشتغال ما حل و فصل نمی‌شود.
به اعتقاد من بزرگ‌ترین مشکلی که ما در روز اول با آن مواجه بودیم، عدم استفاده و بهره‌برداری از نظرات کارشناسان بود. این مهمترین معضل در بخش اقتصاد بود. ما از دانشمندان، دانشگاهیان، محققان، صاحبان تجربه و کارآفرینان نپرسیدیم و از تجربه و دانش آنها به خوبی استفاده نکردیم. خوددرمانی نتیجه‌اش روشن است، یک روز حال آدم خوب و یک روز بدتر می‌شود. اقتصاد ما در مقطعی دنبال خود درمانی بود. در یک اقتصاد سالم و روبه‌راه و دارای رشد پایدار هم نمی‌شود از کارشناس استفاده نکرد. در دنیای اقتصاد رقابتی ما تنها نیستیم و در میدان مسابقه هستیم. پزشکی نیز این طور است، گاهی یک جوان قهرمان و سالم است اما نیاز دارد پزشکی بالای سر وی باشد و گاهی یک نفر روی تخت بیمارستان است و باز نیاز به یک پزشک یا تیم پزشکی دارد. همان‌طور که پزشکی امروز بخش‌های مختلفی دارد، اقتصاد نیز همین‌طور است. علوم اجتماعی و حقوق نیز همین‌طور است و دانشی نیست که دارای تخصص‌های گوناگون نباشند.
اعتقاد دولت به مشورت در امور اقتصادی و انتظار راه حل های جدیدتر از اقتصاددانان
باید از اندیشمندان و دانشمندان استفاده کنیم. دولت یازدهم در شرایطی که روی کار آمد، اولین تصمیمش آن بود که هر قدمی در بخش اقتصاد برمی‌دارد با صاحب‌نظران مشورت کند و نظرات آنها را بخواهد. البته ما در جمع اقتصادی گاهی تصمیماتی می‌گرفتیم که برخی اقتصاددانان در سراسر کشور برای ما نظراتشان را می‌گفتند، می‌نوشتند و ایمیل می‌کردند و ما استفاده می‌کردیم. ممکن بود نظرات آنها را اجرا نکنیم ولی خود آن نظرات بسیار مفید بود. به هرحال نظری بود در برابر نظر دیگر. تضارب آرا همیشه مفید است. آن چیزی که ما امروز از این کنفرانس و بعد از کنفرانس از صاحب‌نظران می‌خواهیم، ارائه راه‌حل‌های مختلف به دولت است. همان‌طور که دانشکده‌های اقتصاد توسعه پیدا کرده، دانشجویان دکتری عددشان افزایش پیدا کرده و تعداد تحقیقات افزایش پیدا کرده است، باید راه‌حل‌های مختلف که روی میز دولت هم می‌آید بیشتر شود.
گاهی وقت‌ها راه حل‌ها روی میز قرار می‌گیرد، نگاه می‌کنم، می‌بینم با راه‌حل‌های سنتی آن موقعی که بنده دانشجوی دانشگاه اقتصاد بودم یعنی دهه ۴۰ خیلی تفاوت ندارد. این همه تحول در اقتصاد ایجاد شده است، باید به هر میزان که به تعداد دانشجویان، اساتید و محققین افزوده می‌شود، روی میز اقتصادی راه‌حل‌های نوتر، دقیق‌تر، کارشناسی‌تر و بومی‌تر قرار گیرد.
گاهی وقت‌ها نظریه‌ای از یک فرد فرهیخته می‌آید، خوب که دقت می‌کنیم می‌بینیم ترجمه یک مقاله است. البته این خوب است، نمی‌گویم بد است، اما با شرایطی که کشور ما دارد مقداری باید در این زمینه کار کنیم. همة شما می‌دانید که در کشور ما سال‌‌ها و دهه‌هاست که اقتصاد به سیاست یارانه می‌دهد. می‌گویند یارانه دایمی نمی‌شود یک روزی باید قطع شود. در اینجا هم بیاییم تصمیم بگیریم، اقتصاد ما تا چه زمانی به سیاست یارانه بدهد؟ هم به سیاست خارجی و هم به سیاست داخلی یارانه می‌دهد. یک دهه این رابطه را به عکس کنیم. یک دهه امتحان کنیم، از سیاست خارجی و داخلی به اقتصاد یارانه بدهیم و ببینیم مردم، زندگی، معیشت و اشتغال جوان‌ها چگونه خواهد شد؟ از مردم بپرسیم و سوال کنیم.
یکی از اصول قانون اساسی که از روز اول تا الان اجرا نشده است و من به عنوان مسئول اجرای قانون اساسی خیلی دلم می‌خواهد شرایطی مهیا شود تا یک بار هم که شده به این اصل قانون اساسی عمل شود، همه‌پرسی از مردم درباره مسایل مهم کشور است. قانون اساسی به ما می‌گوید در مسایل مهم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به جای اینکه قانون، ماده قانونی یا برنامه در مجلس تصویب شود، مستقیم به آراء عمومی مردم و همه‌پرسی گذاشته شود. ما یک بار هم که شده در یک مسئله بسیار مهم که ممکن است اختلافی هم باشد، از مردم مستقیم بپرسیم. اختلاف داشتن مهم نیست، چرا که نظرات همیشه یکسان نیست، یک بار آن مورد مهم را که برای همه ما اهمیت دارد و در زندگی ما تأثیرگذار است، از مردم مستقیم بپرسیم. مجلس شورای اسلامی سر جای خودش محفوظ است و ما احترام می‌کنیم، رأی بدهند و قانون تصویب کنند. سالی یک بار، ده سال یک بار، الان ۳۶ سال شده است، یک بار این اصل قانون اساسی اجرا و عمل نشده است
سیاسی بودن اقتصاد کشور و وجود رانت و انحصار در آن
بیاییم مدتی به اقتصاد بیشتر توجه کنیم، یارانه هم به اقتصاد ندهیم، اشکالی ندارد، از اقتصاد یارانه نگیریم، چیزی هم نمی‌خواهد به اقتصاد بدهیم، شرایط را آماده کنیم. کشور ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، - البته بقیه کشورها هم همین‌طورند مال ما کمی پررنگ‌تر - اقتصاد ما بیشتر سیاسی است تا اقتصادی محض. حالا یا با سیاست خارجی یا با سیاست داخلی تلفیقی دارد.
می‌گویید از همه مالیات بگیریم، کاملاً درست است، نمی‌شود یک نهاد کار اقتصادی بکند و مالیات ندهد. اما تا می‌گویی فلان نهاد هم باید مالیات بدهد، ببینید چه بساطی می‌شود. البته این دولت چیزی که بفهمد و بداند مصالح مردم است، بدون واهمه از هیچ کس و نهادی، اعلام خواهد کرد و به مردم خواهد گفت و اگر لازم باشد لایحه لازم را به مجلس شورای اسلامی تقدیم خواهد کرد. اما بدانید بعضی از امور سیاست داخلی خیلی خیلی و بیش از آنچه فکر می‌کنید قوی است. اقتصاد در کشور با انحصار پیشرفت نمی‌کند. اگر تولید کننده فقط یک نفر است و شما هم مجبورید از او خریداری کنید، برای چه قیمت را ارزان کند و کیفیت تولید را بالا ببرد؟ خیلی باید مسلمان بود از سلمان و ابوذر هم بالاتر.
اقتصاد باید از انحصار و رانت نجات پیدا کند و در صحنة رقابت حضور پیدا کند و همه دستگاه‌های دولتی فعالیت اقتصادی‌شان را به صورت شفاف بیان کنند و روی سایت بگذارند. همه مردم باید از آمار، ارقام و طرح‌های اقتصادی در یک لحظه با خبر شوند. اینجا پسر عمه و پسر خاله نداریم. اگر شفافیت در کار بود و رانت نبود، ان‌شاءالله با فساد هم می‌توانیم مقابله کنیم که همه جا ریشه دوانده است.
مگر می‌شود حرکت اقتصادی ما با فساد سرعت پیدا کند؟ این جملاتی که می‌گویم، به خاطر این است که در اقتصاد باید به حواشی هم توجه کنیم. اقتصاد ما طوری نیست که صِرف اقتصاد باشد، حالا به ما طلبه‌ها گفتند علیکم بالمتون لا بالحواشی، ولی اینجا جزو مواردی است که علیکم بالحواشی است. سیاست داخلی و خارجی و خیلی ملاحظات باید در نظر گرفته شود. بسته شما تنها نمی‌تواند یک بسته اقتصادی باشد، باید در کنار آن بسته سیاسی هم باشد، پشتیبانی‌اش کند تا کار جلو رود.
سرمایه اجتماعی و همراهی مردم ، مهمترین رکن در اقتصاد
بر این اساس از سال گذشته حرکت شروع شد. هر چه ما دستاورد داریم، مربوط می‌شود به استفاده از نظرات صاحب‌نظران، دانشگاهیان، کارآفرینان، صاحبان تجربه و از همه مهم‌تر اعتماد مردم. سرمایه اجتماعی مهمترین رکن در اقتصاد است و حمایت مردم و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) دست به دست هم داد تا توانستیم یک گام به جلو برداریم. البته دستگاه اجرایی هم انصافاً همه توانی که در اختیار داشت را به کار گرفت.
ما در این قدم اول توانستیم تورم را مهار کنیم. این هم به عهده شما اقتصاددانان محترم است که برای عامه مردم توضیح دهید؛ وقتی به عامه مردم می‌گوییم که تورم از ۲۰ درصد به ۱۷ درصد کاهش پیدا کرده، می‌گویند چیزی ارزان نشده است. کاهش تورم با ارزان شدن دو مقوله کاملاً متفاوت است. تا ما می‌گوییم تورم کاهش یافته می‌گویند، چیزی ارزان نشده است. همزمان هم می‌گوییم در همین ماه یک درصد الی 7/1 درصد رشد داشتیم و می‌گوییم تورم نقطه به نقطه نسبت به پارسال چقدر است، در عین حال چون می‌گوییم تورم کاهش پیدا کرده، می‌گویند نه کاهش پیدا نکرده است، که باید اینها را برای مردم توضیح داد.
یکی از مسایل بسیار مهم در بخش اقتصاد همراهی مردم است که اگر با ما همراه نباشند شکست می‌خوریم. من از رسانه‌های عمومی درخواست و خواهش می‌کنم دولت را نقد کنند، انتقاد خوب است، انتقاد اگر سازنده باشد، لازم و مفید است، اما حواسمان جمع باشد به اعتماد مردم صدمه نزنیم. خیلی مهم است، اگر می‌بینید حرکتی از پارسال شروع شده است، این حرکت به خاطر سرمایه اجتماعی و رابطه دولت با مردم و اعتماد مردم به این دولت است. به خاطر این است که مردم قبول کردند این دولت با کارشناسان مشورت می‌کند و نظرات آنها را می‌گیرد و بدون مشورت علمی کاری را انجام نمی‌دهد. به دلیل این است که مردم قبول کردند که دولت به آنها دروغ نمی‌گوید. اگر اینها از دست برود ما چیزی نداریم. سرمایه اصلی ما همین است.
اهمیت استمرار کاهش تورم و رشد توسعه همه جانبه و پایدار
اشکال ندارد جناح‌ها و احزاب رقابت کنند، سال آینده سال انتخابات است، از الان نسیمش می‌وزد اما در عین حال در مسایل ملی رشد پایدار می‌خواهیم. امروز بعد از کنترل تورم در دو فصل پیاپی بهار و تابستان نسبت به سال گذشته، به استناد بررسی‌های بانک مرکزی رشد داشتیم، مجموعاً در ۶ ماه، ۴ درصد رشد داشتیم که این رشد اقتصادی امیدوارکننده است. احساس خود من این بود که ما در مسیر رشد قرار گرفتیم و داریم از رکود عبور می‌کنیم. البته تا آن رونق مورد نظر فاصله داریم. باوجود همه مشکلات امسال، طوری سال را پایان می‌بریم که تورم ما به مراتب از ۲۰ درصد کمتر خواهد بود که فراتر از قول ماست. قولی که ما به مردم دادیم این بود که تا پایان سال تورم زیر ۲۵ درصد باشد و تا پایان سال ان‌شاءالله اقتصاد ما دارای رشد مثبت خواهد بود. آن هم بعد از دو سال رشد منفی که در تاریخ کشور ما بی سابقه بود. رشد منفی توأم با تورم بالا، این دو با هم بی‌سابقه بود.
ما یک قدم به پیش گذاشتیم؛ اما در عین حال کاهش تورم برای یک فصل، دو فصل و یک سال کافی نیست. باید تورم به صورت مستمر کاهنده باشد تا به نقطه قابل قبول برسیم. این معنایش این است که مهار تورم، باید با قدرت در سال‌های ۹۳ الی ۹۶ ادامه پیدا کند. هدف‌گذاری ما این است که سال ۹۶ تورم تک رقمی بشود. تلاش ما این است و برنامه‌ریزی ما بر این مبناست، امیدوارم خدا توفیق دهد و شما نقص‌هایمان را بگویید و مردم کمک کنند تا پایان این دولت به این هدف برسیم. کمتر کشوری هم در دنیاست که تورم دو رقمی داشته باشد، تورم‌ها پایین است، چند کشور تورم دو رقمی دارند که یکی از آنها ما هستیم.
نکته مهم‌تر از مهار تورم مسئله رشد است، رشد شروع شده اما مهم استمرار این رشد است. متاسفانه در کشور ما در یک مقاطعی تورم مهار شد، دوباره باز برگشت. در یک مقاطعی رشد شروع شد و بعد متوقف شد. آنچه مهم است، استمرار آن است. ما یک توسعه پایدار و مستمر و همه جانبه می‌خواهیم. نمی‌شود در کشورمان بگوییم ما از لحاظ اقتصادی توسعه پیدا کنیم و از لحاظ سیاست خارجی برنامه ما کاملاً منقبض باشد.
دستاوردهای دولت در مذاکره بدون کوتاه آمدن از
آرمان‌ها و اصول
تجربه زندگی سیاسی ما می‌گوید که کشور با انزوا نمی‌تواند رشد مستمر داشته باشد. این هم معنایش این نیست که ما دست از آرمان و اصول‌مان برداریم. مگر کسی در مذاکره بحث از آرمان و اصول می‌کند؟ اینها چیزهایی است که یک عده در توهمات زندگی می‌کنند. سر میز مذاکرات راجع به آرمان و اصول بحث نمی‌کنند. ما نمی‌خواهیم و آنها هم نمی‌خواهند راجع به آرمان و اصول بحث کنند. در دنیای امروز، بحث منافع است، هر کشوری دنبال منافع خودش است. تهدیدها، فرصت‌ها و منافع مشترک یا منافع اختصاصی، اساس بحث سیاست خارجی است. اصول و آرمان در سیاست خارجی بحث نمی‌شود.
مگر ما در پیشرفت مرحله اول در توافق ژنو در مسایل بحث هسته‌ای، اصول و آرمان را معامله کردیم؟ با هم حرف زدیم و توافق کردیم. یک خواسته ما داشتیم و خواسته‌ای آنها داشتند. این خواست‌ها با هم فاصله دارد، تمام مذاکرات معنایش این است که پلی وصل شود بین خواست طرف و خواست ما. همة معنای مذاکرات این است که این پل چگونه ترسیم شود و از کجا شروع شود و کجا به هم متصل شود؟
ما در توافق ژنو توافق کردیم که بخشی از تحریم‌ها کاهش یابد - که تحریم‌های مهم از جمله نفت و بانک سر جای خود است – و توانستیم از یک بخش کوچکی از تحریم‌ها در زمینه خودرو، پتروشیمی، بیمه، کشتیرانی و چیزهایی دیگر عبور کنیم، یک بخشی از اموال بلوکه شده ما آزاد شود و از آن طرف ما نیز شفافیت بیشتری نشان دهیم و بگوییم فلان نوع غنی‌سازی که الان نیاز به آن نداریم، یک مدتی آن را متوقف می‌کنیم، اصول و آرمان ما رفت؟ آرمان ما بسته به اینهاست؟ آرمان ما به سانتریفیوژ وصل نیست، آرمان ما به مغز، قلب و اراده ما وصل است.
ضرورت هماهنگی همه نهادها و قوای کشور در رشد اقتصاد کشور
بنابراین، این حرکت شروع شده و با حمایت و کمک مردم ان‌شاءالله به پیش خواهد رفت. شما یقین داشته باشید این دولت در هر جایی که مشکل عمده‌ای پیدا کند، این مشکل را به صراحت برای مردم بیان می‌کند، لااقل من به عنوان رئیسجمهور هیچ تردید نمی‌کنم و از هیچ کسی واهمه ندارم و مشکل را با مردم در میان خواهم گذاشت. پس ما اگر مشکلی داشتیم، می‌گوییم. اما بسیاری از امور را هم شما بدانید. حرکت جامعه باید با همکاری و هماهنگی باشد. این نیست که دستگاه اجرایی همه چیز در دستش باشد، حتی اقتصاد. مگر همه اقتصاد دست دولت است؟ دیگرانی هم هستند در بخش اقتصاد فعالیت می‌کنند. مگر در اقتصاد، دولت هر تصمیمی می‌تواند بگیرد؟ بعضی جاها ما نیاز به قانون داریم و باید به مجلس ببریم، مگر راجع به بودجه سالانه اعم از بودجه عمرانی و جاری دولت می‌تواند به تنهایی تصمیم بگیرد؟ ما می‌توانیم لایحه تقدیم مجلس بکنیم، در نهایت مجلس تصمیم می‌گیرد، مجلس هم تنها نیست، شورای نگهبان باید تأیید کند. پس دولت، مجلس و شورای نگهبان، لااقل این سه نهاد باید باشد. قوه قضائیه هم باید با ما همکاری کند والا کار پیش نمی‌رود. همه ما در سیاست‌های کلی باید از چارچوبی که رهبری معظم نظام ترسیم می‌کند، پیروی کنیم. مگر می‌شود در یک کشور جدا جدا کار کنیم؟ بعضی به ما می‌نویسند یا از طریق تلفن اعلام می‌کنند که به رئیسجمهور بگویید چرا فلان کار نشد و فلان کار شد. هیچ کاری نبوده که به مردم بگوییم و شروع نکنیم، اما برای اینکه به پایان برسانیم خیلی‌جاها نیاز داریم با هم همکاری کنیم.
این نکته را هم بگویم، شرایط ما در کشور و منطقه و شرایط منطقه و جهان به ما حکم می‌کند که امروز وحدت و اتحاد بیشتری داشته باشیم. باید متحد باشیم و دست به دست هم بدهیم و از مشکلات عبور کنیم و می‌توانیم. با وجود همه مشکلات من به آینده بسیار امیدوارم؛ اگر همه با هم باشیم، ملت ما یکپارچه در صحنه باشد و دولت را خادم خودش بداند و دولت هم مردم را صاحب اختیار بداند. اگر این دو اشتباه رخ داد درست نمی‌شود؛ یکی اینکه دولت خودش را سرور بداند و بگوید من دولت هستم و دارم تصمیم می‌گیرم. دولت خادم مردم است. و یکی اینکه مردم بگویند کار برای دولت است و دولت کار را انجام دهد. هم تصمیم و هم اختیار با شما مردم است و ما نماینده شما هستیم و از طرف شما انتخاب شدیم و هم باید در صحنه باشید و کمک کنید تا روز آخر.
ما در شرایط امروز با پدیده جدید کاهش قیمت نفت مواجه شده‌ایم. البته این موضوع در کشور ما بی‌سابقه نیست، ما در سال ۶۶ و ۶۷ هم حوادث این گونه داشتیم. در سال ۷۷، ۷۸ یک چنین حوادثی داشتیم که یک مرتبه قیمت نفت بیش از حد انتظار کاهش پیدا کرده است. ذات نفت این طوری است، به دلایلی وابستگی دارد که تولیدکننده و مصرف‌کننده و شرایطی که تولید کننده‌های بزرگ دارند. اگر ایران تولیدکننده ۱۰ میلیون بشکه در روز بود حسابش فرق می‌کرد با اینکه ایران بخواهد تولید کننده ۱میلیون بشکه باشد، اینها با هم متفاوت است، وزنش متفاوت است.
شاخصه های اقتصاد مقاومتی
ما در دنیای صادرات و ارتباط با دنیا باید هر چه می‌توانیم قوی‌تر باشیم، اقتصاد مقاومتی همین است، دیرتر صدمه می‌بینیم. اگر راه‌آهن شما با کشورهای همسایه و دور و بر وصل باشد و همه مجبور باشند کالا و بارشان با ما راه‌آهن، ریل و بندر شما صادر یا وارد کنند - همین‌طور که برخی کشورهای اطراف ما این طوری هستند - امنیت ملی شما تقویت می‌شود. اگر شما آن قدر آب داشته باشید که به بعضی از کشورها آب بدهید و از بعضی از کشورها آب بخرید، امنیت ملی شما تقویت می‌شود. اگر شما گاز بفروشید و گاز بخرید، امنیت ملی شما تقویت می‌شود. اگر برق بفروشید و برق بخرید، امنیت ملی شما تقویت می‌شود. اگر سرمایه‌دار خارجی در ایران و شما در خارج فعالیت کنید، امنیت ملی شما تقویت می‌شود. گذشت آن زمانی که می‌گفتند اگر یک سرمایه‌دار خارجی در ایران بیاید، استقلال ایران به خطر می‌افتد! امروز قضیه عکس است. البته هر چیزی در چارچوب مقررات خودش باید انجام شود.
اگر این کار شود، تحول بزرگی رخ می‌دهد. ما باید از این مرحله عبور کنیم و عبور خواهیم کرد. ممکن است کاهش قیمت نفت یک روز، دو روز، چند ماه، یک سال و دو سال ادامه یابد، اما ما باید از این مرحله عبور کنیم. الان کاهش به معنای کاهش تقریباً نزدیک‌های مرز ۵۰ درصد است.
یکی از بحث‌های این کنفرانس می‌تواند همین باشد. بعد از اجلاس خروج از رکود که اواخر مرداد امسال برگزار شد، تصمیم برگزاری چنین جلسه‌ای اتخاذ شد که حالا همزمان با کاهش قیمت نفت برگزار شده است که این هم می‌تواند جزو دستورهای مهم این جلسه باشد که در این شرایط ما چه کنیم؟ برای ادامه مهار تورم چه کنیم؟ برای ادامه رشد اقتصادی باید چه کنیم؟ بودجه چطور بسته شود؟ در بحث یارانه باید چه کنیم؟
انتقادات و نظرات نسبت به یارانه ها
اخیراً هم خیلی راجع به یارانه بگیرها بحث می‌شود. راجع به یارانه، اینکه عده‌ای نیاز ندارند و نباید بگیرند این تقریبا نظر همه است. اما چطور کشف کنیم که چه کسانی نیازمند هستند و چه کسانی نیازمند نیستند؟ این هم بخشی از آن را به راحتی می‌شود کشف کرد، ۵۰ درصد را می‌شود کشف کرد. آن وقت نتیجه چه می‌شود؟ نتیجه این می‌شود که یارانه عده‌ای را قطع می‌کنیم، یارانه‌اش را به حق قطع کرده‌ایم ولی همسایه‌اش که وضعش از او بهتر است، دارد یارانه می‌گیرد. او را خوب شناسایی کردیم، اما همسایه را نتوانستیم شناسایی کنیم، آن وقت چه می‌شود؟ در جامعه مردم چطور قضاوت می‌کنند؟
از آن طرف بحث کنیم، می‌گویند به آنهایی که نیازمند هستند یارانه بدهیم. یک عده نیازمند قطعاً شناسایی شده‌اند و ما الان یارانه کالایی به آنها داریم می‌دهیم، یک عده شناسایی نشده‌اند، باز این وسط یک سیستم اطلاعاتی جامع کامل برای ۸۰ میلیون جمعیت ایران نداریم. می‌گویند به آن کسی که خارج است یارانه ندهیم، وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم کسانی که خارج هستند چند دسته می‌شوند؛ یک عده مریض بوده و رفته‌اند خارج، یک عده رفته‌اند برای کار، یک عده دانشجو هستند و رفته‌اند درس بخوانند و برگردند، یک عده ساکن هستند. می‌گویند یک رقم بگذارید، بگویید سه میلیون تومان، هر که بیشتر داشت به او یارانه ندهید. اولاً از کجا معلوم سه میلیون درآمد دارد، بیشتر ندارد و کمتر ندارد؟ حالا سه میلیون باشد، تهران چطور، در روستا چطور، در مرکز چطور و در مرز چطور، آن خانواده‌ای که معلول دارد چطور؟ نمی‌شود یک معیار کامل گذاشت. البته هر کاری کنیم در آن نقص و عیب دارد.
من می‌خواهم بگویم در این جلسات خوب است شما به ما راه‌حل بدهید، ممکن است شما به راه‌حل بهتری برسید. راهکاری ارایه دهیم که حداقل اشکال را داشته باشد و مشکل را حل بکنیم. ممکن است نمایندگان مجلس هم نظراتی داشته باشند و قانونی را وضع بکنند و بتوانیم با هم مشارکت بکنیم و راه‌حل پیدا کنیم.
یارانه یکی از مسایل ماست، مسایل مالی یکی از آنهاست، وضع بانک‌ها یکی از معضلات ماست، بحث معوقات در بانک‌ها یکی از مشکلات بانک‌هاست، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی یکی از مشکلات است، پایه پولی و مهار نقدینگی در جامعه یکی از مسایل مهم است. همه اینها در کنار هم از مسایلی است که دست به دست هم می‌دهد و ما برای هر کدام باید راه‌حل پیدا کنیم و ارایه دهیم. وضع اقتصادی ما، اصل ۴۴ - که ناقص اجرا شد و بعضی جاها به بیراهه رفت - چگونه باید اصلاح شود؟ چگونه اقتصاد به مردم واگذار شود؟ تا اقتصاد را به مردم واگذار نکنیم، اقتصاد درست نمی‌شود، با اقتصاد دولتی درست نمی‌شود.
باید اقتصاد را سامان دهیم و درست کنیم و در این کنفرانس امید داریم که شما بتوانید به ما راه‌حل بدهید و کمک کنید. ما نیازمند شما هستیم، تکیه ما به شما و نظرات شماست. شما کارشناس این کار هستید. شما می‌توانید بهترین راه‌حل‌ها را به ما ارائه دهید. شما که تجربه عملی دارید هم می‌توانید به ما کمک کنید، چه آن کسی که دانش لازم را دارد در کلاس دانشگاه، در مرکز تحقیقات و چه آن که تجربه عملی دارد. این دو با هم و در کنار هم مسایل را حل و فصل کنند که این شرایط چطور باید عبور کنیم؟ اقتصاد ماشینی نیست که ببریم تعمیرگاه آن را تعمیر کنیم و قطعه‌اش را عوض کنیم. اقتصاد راه می‌رود، در حال راه رفتن باید تعمیرش کنیم. مثل بعضی از این کشتی‌های اقیانوس‌پیما که معمولاً چهار توربین بزرگ دارند، دو تای آن همیشه تعمیر می‌شود و دو تای آن همیشه کار می‌کند، این طور باید کار کنیم.
اهمیت عدالت اجتماعی و توجه به اقشار کم درآمد در برنامه های اقتصادی
نکته دوم اینکه دولت دارای محدودیت منابع است. خیلی توصیه می‌شود که این کار و آن کار را بکنیم، اما دارای محدودیت منابع هستیم.
مسئله سوم، ما نمی‌توانیم عدالت را فراموش کنیم، ما نمی‌توانیم طرحی پیاده کنیم و بگوییم این ۲۰ درصد مردم را ولشان کن، هر چه می‌خواهد بشود، یک عده از بین می‌روند یک عده مریض می‌شوند و فوت می‌کنند، مهم نیست اقتصاد درست می‌شود. یکی از سران کشورها می‌گفت ما ۳۰ درصد کشورمان را ول کرده‌ایم. گفتیم هر چه می‌خواهد بشود والا ما پیشرفت نمی‌کردیم. ما نمی‌توانیم چنین کاری را بکنیم. نه وظیفه دینی و اخلاقی و نه قانون اساسی ما اجازه این کار را نمی‌دهد. ما همزمان باید قشر مستضعف و بسیار کم‌درآمد را مد نظر قرار بدهیم و به آنها توجه کنیم. شرایط ما و وضع دولت را مد نظر قرار دهید، در عین حال به ما راه‌حل بدهید، من مطمئن هستم با راه‌حل‌های شما، کمک خواهد شد و می‌توانیم روزنه‌ها و مسیرهایی پیدا کنیم که ان‌شاء الله به مقصد برسیم.
به غیر از بحث اقتصاد کلان و پایه پولی و مسایل مالی، بانکی و تورم، رشد اشتغال بسیار مهم است و مشکل اصلی ماست. باید به این فکر کنیم که اقتصاد ما اشتغالزا باشد، مخصوصاً سال‌های آینده دانشجویان عزیز ما کم‌کم همه فارغ‌التحصیل می‌شوند و ما مشکل داریم. مخصوصاً خانم‌ها. الان عمدة فشار بیکاری ما بر خانم‌های جوان تحصیل کرده ماست. نمی‌شود دختر خانمی آمده درس خوانده متخصص و صاحب‌نظر و از نیروهای خلاق جامعه است بیکار بماند، اینها نیروهای خلاقة جامعه ما هستند.
ما باید برای اشتغال تلاش کنیم، رشد مستمر پایدار اشتغالزا در چارچوب اقتصاد مقاومتی. اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که به جایی برسیم که تصمیم یک کشور کوچک یا فلان قدرت نتواند ما را بلرزاند. سیاسی هم نمی‌گوییم، یک سال خشکسالی نتواند ما را زمین‌گیر کند، یک مشکل اگر جایی پیش آمد نتواند اقتصاد ما را بالا و پایین کند. تکیه اقتصاد قوی، قدرتمند و توانمند بر اقتصاد ملی، تولید و صادرات بیشتر است والا اگر بنا باشد همه چیز ما بر مبنای صادرات و آن هم بر مبنای پول نفت باشد، همین مشکلاتی را داریم که امروز پیش روی ماست.
تولید نباید متکی به دلار نفت باشد، صادرات غیر نفتی باید محکم بتواند جای صادرات نفتی ما را به تدریج بگیرد و بتوانیم در این راستا از مشکلات عبور کنیم. من بسیار به آینده امیدوارم، به دلیل اینکه ما در ایران افراد خلاق داریم، دانشمندان بزرگ داریم، اندیشمندان و صاحب‌نظران و اقتصاددانان برجسته داریم. اینجا دیگر نیاز به وفاق داریم.
ممکن است در اقتصاد نظرات و ایده‌های مختلف وجود داشته باشد، اینجا نیاز به یک نوع وفاقی داریم که از این پیچ عبور کنیم. ما می‌خواهیم به رشد توأم با اشتغال و رونق برسیم، روی پای خودمان بایستیم و نیازمان به صادرات نفت کمتر شود، اگر این‌چنین شود آن وقت مذاکرات هسته‌ای ما سریع‌تر پیش می‌رود. هر چه توانمندتر شویم و هر چه اقتصاد مقاومتی ما قوی‌تر و بهتر شود و استقامت ما در اقتصاد بیشتر شود، راحت‌تر می‌توانیم با خارجی‌ها مذاکره کنیم و در آن مذاکرات هم به موفقیت برسیم.
همه اینها شدنی است، با کمک و یاری شما عزیزان. یک بار دیگر از همه شما تشکر و سپاسگزاری می‌کنم. ان‌شاءالله عید میلاد پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) بر همه شما مبارک باد.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته