امنیت غذایی و تهاجم ترکیبی

فرمایشات رهبر معظم انقلاب در حوزه «امنیت غذایی» حایز اهمیت بسیار است. امروز دشمن به جنگ­های هیبریدی و چند لایه روی آورده و در لایه­های مختلف سعی در آسیب­رسانی به مولفه­های قدرت جمهوری اسلامی ایران دارد.

در چنین شرایط پرآشوبی، مصون­سازی کشور، افزایش قدرت بازدارندگی و آستانه مقاومت ملی اهمیت بسزایی دارد. امنیت غذایی و تامین پایدار غذای مورد نیاز کشور یکی از وجوه امنیت ملی به شمار می‌‌رود که با توجه به شرایط خاصی که در حال حاضر با آن مواجهیم می‌‌تواند هدف سهل‌‌الوصولی برای دشمن باشد و بدین ­ترتیب زیرساخت‌‌های حیاتی، حساس و مهم تامین غذای کشور مورد تهدید دشمن واقع شوند.

از آنجایی‌‌که موضوعات غذا، بهداشت و سلامت جامعه از مهم‌‌ترین مولفه‌‌های امنیت ملی محسوب می‌‌شوند، کاهش تولید محصولات کشاورزی، تغییر الگوهای بومی در کشور، به‌‌خطر انداختن سلامت و بهداشت و هم‌‌چنین آسیب‌‌زدن به منابع پایه تولید ایران از جمله اهدافی است که توسط دشمن در این «تهاجم ترکیبی» دنبال می‌‌شود. حمله هکری اخیر به برخی وبسایت های وزارت جهاد کشاورزی، ابعاد تازه‌ای از تهاجم ترکیبی دشمنان علیه جمهوی اسلامی ایران را به نمایش گذاشت.

علاوه بر اینها، تهدیداتی در حوزه‌‌ی غذایی به خصوص دست‌‌کاری ژنتیکی، تغییر الگوی مصرف و ... نیز وجود دارد که می‌تواند قابلیت‌های یک ملت را تغییر دهد، در واقع ما امروز شاهد یک جنگ همه­ جانبه هستیم که فراتر از جنگ‌‌های کلاسیک است و غذا را هدف قرار داده است.

این جنگ در لایه­ ها و ابعاد مختلف و متفاوت دنبال می شود و مقابله با آن عملکرد هوشیارانه مردم و مسئولین را می­طلبد. برای مثال دشمن در گام نخست سعی در شناسایی ارقام و گونه‌‌های بومی کشور، فرآیندهای تولید بومی، سطح تکنولوژی کشور، انبارهای ذخیره‌‌ی مواد غذایی، شبکه‌‌ی حمل‌‌ونقل و توزیع غذا و ... دارد.

در گام دوم در پی ایجاد اختلال در سیستم غذایی کشور است. هر کدام از چرخه‌‌های تولید، واردات، توزیع و مصرف غذا در کشور در کانون این خطر قرار دارند. در بحث امنیت غذایی تهدیدات دشمن یک هدف جانبی را نیز دنبال می‌‌کند و آن وابسته‌‌سازی عمیق سیستم غذایی کشور به خارج و از بین بردن استقلال کشور در تامین مایحتاج غذایی خود است.

در کنار تهدیدات سخت و نیمه‌‌سخت، عرصه‌‌ی جنگ نرم نیز همان­طور که رهبری انقلاب بارها تاکید کرده­اند از اهمیت به‌‌سزایی برخوردار است. امری که به­ خصوص در امنیت غذایی کمتر به آن پرداخته شده است.

دشمن تهدیدات را در حوزه‌‌ی فرهنگی و اجتماعی و با بهره‌‌گیری از ابزار مختلف همچون رسانه‌‌های ارتباطی و فضای مجازی و شبکه‌‌های اجتماعی دنبال می‌‌کند. تغییر عادات مردم، تغییر سبد تغذیه‌‌ای و در یک کلام تغییر سبک ایرانی اسلامی زندگی ایرانیان از جمله مواردی است که می‌‌تواند هدف واقع شود.

دشمن سعی می‌‌کند به طرق مختلف، انگیره کار و تولید را در کشاورزی و تولید غذا از بین ببرد، اصولی چون خودکفایی را ضد ارزش نمایان کند و تفکرات اقتصادی حاکم بر ملت ایران را به سمت سود و زیان شخصی و کوتاه مدت هدایت نماید.

از تهدیدات دیگری که امنیت غذایی جمهوری اسلامی ایران با آن مواجه است، تلاش برای نابودی و از بین بردن سیستم تولید مواد غذایی است. آن‌‌چه به آن «اگروتروریسم» می‌‌گویند. دشمن نابودی محصولات کشاورزی، آلوده‌‌سازی فرآورده‌‌های دامی و لبنی و صنایع شیلات و آبزیان را هدف قرار می‌‌دهد. در این نبرد، کشاورزی یک هدف سهل‌‌الوصول و مناسب است و نظام سلطه به دنبال آن است که با اخلال در کشاورزی ایران ضمن وارد ساختن ضربات جبران ناپذیر اقتصادی، سود بسیار کلانی را نصیب رقبای منطقه­ای ایران نموده و در نهایت با وابسته کردن ج.ا.ا در تامین مواد غذایی خود به خارج از کشور، استقلال‌‌مان را مخدوش نماید.

دشمن با تکنیک‌‌های مختلف این استراتژی را دنبال خواهد کرد. ابتدا حمله به اکوسیستم و تنوع زیستی کشور، و در مراحل بعدی تلاش برای کاهش تولید محصولات گیاهی و دامی، آلوده‌‌شدن محصولات آن‌ها و در لایه‌‌های دیگر انتشار عوامل بیماری‌‌زا توسط گیاهان و احشام که در واقع بخش‌‌هایی از تاکنیک‌‌های دشمن در زمینه‌‌ی بیوتروریسم خواهد بود (مانند استفاده از عوامل بیولوژیکی مثل باکتری‌‌ها، ویروس‌‌ها و قارچ‌‌ها، استفاده از گونه‌‌های مهاجم، استفاده از حشرات به عنوان سلاح و غیره).

بیوتروریسم در بین جنگ‌‌های غیرمتعارف یکی از ساده‌‌ترین و سودمندترین روش‌‌ها است که در سمت مقابل در مقابله‌‌ی با آن پیشرفته‌‌ترین، پیچیده‌‌ترین و هوشمندانه‌‌ترین آماده‌‌گی دفاعی را برای کشور طلب می‌‌کند و دستگاه‌‌های متولی امنیت ملی کشور، در این زمینه باید آمادگی کامل داشته باشند. حد غایی تهدیدات ذکر شده در بالا که به اختصار بیان شدند، در نهایت می­ تواند منجر به ایجاد نارضایتی در مردم ‌‌شود. در واقع دشمن هدفی چند منظوره را دنبال می‌‌کند و این اهداف زنجیروار دور باطلی را ایجاد می‌‌کنند که امنیت ملی کشور را هدف قرار می‌‌دهند.

رهبر انقلاب پیشتر فرموده­اند: «تا این دشمن وجود دارد، تهدید هست و تا تهدید هست ، فکر و آمادگی دفاعی باید باشد». تغییر و تحولات پر شتاب جهان امروز، آینده‌‌ای متفاوت از حال را رقم خواهد زد و در چنین شرایطی لزوم بازنگری در اندیشه‌‌ها، طرح‌‌ها و اقدامات متناسب با آینده‌‌های متصور در زمینه امنیت غذایی امری حیاتی به‌‌نظر می‌‌رسد.

مطالعه و پردازش محتواهای آینده­ی کشاورزی و غذا و به دست آوردن تصویرهای مطلوب‌‌تر و کامل‌‌تری از امنیت غذایی، بخصوص شرح و بسط تحولات پیش‌‌رو و کلان­روندهای تاثیر گذار بر کشاورزی و غذا، در آمادگی دفاعی کشور نقشی مهم و به‌‌سزایی دارد. این مهم میسر نمی‌‌شود مگر با آینده­پژوهی در حوزه­ی امنیت غذایی.

دستگاه­ های متولی باید آینده­ پژوهی و تصویر سناریوهای آینده در حوزه­ی امنیت غذایی را در دستور کار خود داشته باشند تا بر مبنای مطالعات انجام شده، سیاست­ های لازم تدوین و دستگاه­ های اجرایی به سمت تقویت امنیت غذایی جمهوری­ اسلامی ایران گام بردارند.

نویسنده: محمد امامی

* انتشار این مطلب لزوما به معنای تایید محتوا توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک نیست و صرفا به‌منظور بهره‌برداری نخبگانی منتشر شده است.