مقدمه
شهریور 1399، خبری روی خروجی سایت فدراسیون فوتبال ایران قرار گرفت و اشاره داشت به اینکه کنفدراسیون فوتبال آسیا و آژانس تجاری این کنفدراسیون با ارسال نامه‌هایی به ترتیب به فدراسیون فوتبال و سازمان صداوسیما، عنوان کرده‌اند که به دلیل تحریم‌های بین‌المللی ضمن لغو یکطرفه قرارداد حقوق پخش تلویزیونی آژانس تجاری کنفدراسیون فوتبال آسیا با سازمان صداوسیما، از در اختیار گذاشتن سیگنال پخش زنده لیگ قهرمانان آسیا معذور هستند. که بر اساس آن سیگنال پخش مسابقات لیگ قهرمانان آسیا ازجمله مسابقات تیم‌های پرسپولیس، استقلال، شهرخودرو و سپاهان در مسابقات فوتبال لیگ قهرمانان آسیا، به‌طور مستقیم در اختیار صداوسیمای ایران قرار نخواهد گرفت و البته همینطور نیز شد . در این میان مسئله اینجاست که کنفدراسیون فوتبال آسیا و آژانس تجاری آن، از کدامین تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران سخن می‌گوید و اگر منظور تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا است، تبعیت کنفدراسیون آسیا و آژانس تجاری این کنفدراسیون از این تحریم‌ها چه مبنای حقوقی دارد و یا به‌عبارت‌دیگر این اقدام به لحاظ حقوق بینالملل ورزش چه وضعیتی داشته و در مقابل چه راهکاری حقوقی بین‌المللی را می‌توان در این خصوص اتخاذ نمود.
لغو قرارداد حق پخش تلویزیونی وتبعات آن
حقوق پخش تلویزیونی بسته‌ای حقوقی است که صاحب و برگزارکننده‌ی آن رویداد از طریق فروش آن به شبکه‌های تلویزیونی به آن‌ها اجازه پخش این رویداد را داده و در ازای دریافت مبلغ معینی درآمد کسب می‌کند. مشتریان فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها در بازار حقوق تلویزیونی، شبکه‌های تلویزیونی هستند. به‌طوری‌که این ارگان‌های ورزشی حقوق تلویزیونی مربوط به مسابقات تیم‌های خود را در این بازار به مزایده می‌گذارند و به بالاترین پیشنهاد می‌فروشند. شبکه‌هایی که بدون خریداری حقوق تلویزیونی رویداد، آن را پخش می‌کنند اقدامشان غیرقانونی بوده و صاحب حقوق آن رویداد و مسابقه، می‌تواند نزد مراجع قضایی از شبکه مذکور شکایت و خسارت دریافت کند. حقوق پخش تلویزیونی مسابقات در سه نوع فروخته می‌شود: (۱) حقوق پخش زنده، (۲) حقوق پخش غیرزنده (زمان گذشته از ساعت این بازی‌ها در این نوع حقوق پخش عامل مهمی برای قیمت‌گذاری است) و (۳) حقوق پخش خلاصه و یا صحنه‌های مهم بازی
در این میان صداوسیمای ایران قرارداد حق پخش بازی‌های فوتبال را با کمپانی «لاگاردر» که با نام‌های مختلفی در آسیا فعالیت کرده که سرشناس‌ترین آن‌ها «WSG» است و البته به‌عنوان آژانس تجاری این کنفدراسیون آسیا نیز تا سال 2021 قرارداد دارد، منعقد کرده بود، اما خبر رسیده که این کمپانی به بهانه تحریم‌های بین‌المللی، قرارداد منعقدشده با ایران را به‌صورت یکطرفه لغو کرده است.
در این میان برجسته‌ترین نکات و تبعات این لغو قرارداد، عدم ارائه حق پخش بازی‌ها به ایران و مسدود کردن انتقال سیگنال‌های ماهواره‌ای به صداوسیمای ایران است
گرچه با وجود فسخ یکطرفه قرارداد حق پخش، با ترفند صداوسیما بازی‌های نمایندگان ایران در رقابت‌های لیگ قهرمانان آسیا به‌صورت زنده از طریق گیرنده های دیجتال پخش شد، اما خب ازآنجا که بخشی از مخاطبین صداوسیمای ایران به دلیل ضعف سیگنال‌های آنالوگ، برنامه‌های سیمای جمهوری اسلامی را توسط گیرنده‌های ماهواره‌ای دنبال می‌کنند،لذا با این اقدام آژانس تجاری کنفدراسیون آسیا، بخش عمده‌ای از مخاطبین به‌ویژه مخاطبین خارج از کشور صداوسیمای ایران تحت تأثیر این قرارداد حق پخش قرارگرفته‌اند و از مشاهده بازی ها محروم بوده اند.
نامشروع بودن لغو قرارداد حق پخش فوتبال
اگر تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا همان تحریم‌های بین‌المللی است که بهانه‌ای برای لغو قرارداد حق پخش فوتبال شرکت بازرگانی کنفدراسیون آسیا با ایران گردیده، بنابراین کنفدراسیون آسیا و شرکت بازرگانی تابع آن باید بدانند که این تحریم‌ها برمبنای حقوق بینالملل و قواعد حقوق بشری، غیرحقوقی و نامشروع است. درواقع این کنفدراسیون باید بداندکه عمل یک‌جانبه‌ی آمریکا در تحریم ایران، مغایر با تضمین صلح و تحکیم امنیت جهانی، همبستگی اجتماعی ملل و اصل عدم توسل به‌زور در روابط بینالملل در پرتو منشور سازمان ملل متحد بوده و دبیر کل و گزارشگران سازمان ملل نیز بر نامشروع بودن این تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران تأکید کرده‌اند، چنانچه ادریس الجزیری گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در خصوص این تحریم‌ها اظهار داشته است: «تحریم‌های بین‌المللی باید دارای اهداف قانونی و متناسب بوده و به شهروندان عادی آسیبی وارد نکند؛ این در حالی است که هیچ‌یک از معیارهای مذکور (در خصوص تحریم‌ها علیه ایران) رعایت نشده است.»
لذا ازآنجاکه تبعیت کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، از تحریم‌های غیرمجاز یک کشور علیه کشوری دیگر، غیرقابل‌پذیرش است و نیز با توجه به اینکه هیچ تحریمى از سوى سازمان ملل علیه ایران وضع نگردیده است، براین اساس تبعیت کنفدراسیون آسیا و شرکت بازرگانی آن از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و لغو یکطرفه قرارداد حقِ پخش، امری غیرقانونی، قابل پیگرد و نیازمند دریافت خسارت مادی و معنوی است.
از منظر حقوق بینالملل ورزش نیز تصمیم گرفته‌شده کنفدراسیون آسیا در عدم ارائه سیگنال پخش زنده بازی‌های فوتبال به ایران نامشروع، غیرقابل‌پذیرش و محل تعجب فراوان است، چراکه هیچ سازمان بین‌المللی ورزشی حق ندارد مردم یک کشور را از تماشای رویدادهای ورزشی ازجمله بازی‌های المپیک، جام جهانی، قاره‌ای و تمام مسابقاتی که جزو رخدادهای عمده ورزشی محسوب می‌شوند، محروم نماید و در صورت اقدام، به مثابه نقض حقوق ملت‌ها محسوب شده و قابلیت پیگرد در دادگاه بین‌المللی ورزش را دارد.
سیاسی‌کاری، بر خلاف شعارِ معروف جدایی از سیاست
لغو قرارداد حق پخش زنده فوتبال به بهانه تحریم‌ها، یک اقدام سیاسی است و کنفراسیون آسیا هم در این امر مقصر و در واقع همگام و همراه با این اقدام سیاسی بوده است، چرا که وقتی یک سازمان ورزشی حق پخش یک مسابقه یا رویداد ورزشی را به یک شرکت تجاری می‌دهد، این شرکت طبق قرارداد باید از توصیه‌های آن سازمان تبعیت کند حتی فیفا هم وقتی با ایجنت‌های ورزشی قرارداد می‌بندد محدودیت‌هایی را برای آن شرکت و ایجنت اعمال می‌کند، لذا می‌توان گفت که شرکت تجاری پخش‌کننده بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا با رضایت ای اف سی و یا حداقل بدون مخالفت آن نهاد، دست به این اقدام سیاسی زده است.
بنابراین، اقدام کنفدراسیون آسیا و شرکت بازرگانی آن موسوم به کمپانی لاگاردر، مغایر با شعار فیفا در خصوص جدایی فوتبال از سیاست نیز است. شعاری که برمبنای آن، مسائل سیاسی به هیچ عنوان نباید در امور فوتبالی تأثیرگذار باشد و مردم دنیا حق‌دارند به دور از موارد سیاسی بازی‌های فوتبال را دنبال کنند و در این میان کاملا مشخص است که شعار مورد ادعای فیفا در این اقدام، به طور آشکاری عمل نشده است.
چگونگی پیگرد موضوع
فسخ یکطرفه یک قرارداد قانونی به بهانه تحریم‌های نامشروع آمریکا، به‌هیچ‌عنوان قانونی نیست. در این میان لغو قرارداد پخش فوتبال به‌هیچ‌وجه مشروع و موردپذیرش نیست و به مثابه نقض حقوق ملت ایران است، بنابراین اقدام AFC و شرکت بازرگانی آن برخلاف مقررات و عرف بینالملل ورزش است،
گرچه گفته می‌شود که صداوسیما به دنبال رایزنی برای رفع موانع حق پخش است ولی خب لازم است که این اقدام غیر قانونی، پیگیری حقوقی بین‌المللی شود. چراکه حقوق میلیون‌ها مخاطب ورزش فوتبال در ایران تضییع‌شده است و اگر با آن مقابله حقوقی صورت نپذیرد در آینده نه‌چندان دور، این قبیل اقدامات به دیگر رشته های ورزشی نیز کشیده خواهد شد.
در این میان پیگرد این موضوع بر خلاف آنچه گفته می‌شود کار چندان پیچیده‌ای نیست. مسئولان وزارت ورزش، کمیته ملی المپیک و فدراسیون فوتبال می‌بایست در مکاتباتی با AFC، فیفا، شورای المپیک، صریحا به موضوع نامشروع بودن تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و نقض حقوق ملت ایران، شعار معروف عدم دخالت سیاست در ورزش و نیز نقض مقررات و عرف بینالملل ورزشی استناد نمایند و موضوع لغو غیرقانونی قرارداد حق پخش فوتبال با صداوسیمای ایران توسط شرکت بازرگانی تابع کنفدراسیون آسیا را از طریق مراجع قانونی مشخص از جمله دادگاه بین‌المللی ورزش، پیگیری حقوقی بین‌المللی نمایند تا دیگر هیچ سازمان و کشوری این اجازه و جرات را نیابد که با حقوق ملت ایران این‌گونه برخورد کند.